Yeni Tip Koronavirüs Nasıl Yayılıyor?
Virüslerin neden olduğu solunum yolu enfeksiyonları, virüs taşıyan kişinin nefes alıp verirken, konuşurken, öksürürken ve hapşırırken açığa çıkardığı damlacıkların başka bir insana bulaşması ile ortaya çıkıyor.
Virüs Nasıl Bulaşıyor?
Solunum yolu enfeksiyonlarına neden olan virüsler insandan insana doğrudan, virüs bulaşmış yüzey yoluyla dolaylı olarak ya da havadan solunarak vücuda girebiliyor.
Ağzımızdan ve Burnumuzdan Çıkan Damlacıklar Ne Kadar Büyük?
Çapı 5-10 mikrometreden büyük olanlar damlacık olarak isimlendirilirken, çapı 5 mikrometreden küçük olanlar aerosol olarak isimlendiriliyor.
İnsanların solunum yollarından 0,1-1000 mikrometre çapında damlacıklar çıkabiliyor.
Ağzımızdan ve Burnumuzdan Çıkan Damlacıklara Ne Oluyor?
Damlacıkların havada ne kadar uzağa taşınacağı ise büyüklüklerine, kütleçekim etkisine ve buharlaşma derecesine bağlı olarak değişiyor. Büyük damlacıklar buharlaşmaya göre daha hızlı bir şekilde kütleçekim etkisi ile yere düşüyor. Aerosoller ise havada uzun süre asılı kalabiliyor. Dolayısıyla genellikle kütleçekim etkisiyle yere düşmeden önce buharlaşıyorlar.
Virüs Havada Ne Kadar Süre Asılı Kalabiliyor?
Öksürme ve hapşırma sırasında ortaya çıkan ~100 mikrometre çapındaki büyük damlacıklar yaklaşık 4,6 saniyede yere düşerken, ~1 mikrometre çapındaki aerosoller 12,4 saat havada asılı kalabiliyor.
Virüs Konuşurken Yayılır mı?
Araştırmalar yüksek sesle konuşulduğunda bir dakikada 1000 virüs içeren damlacık açığa çıktığını gösteriyor. Süper yayıcılar ise aynı sürede 100 kat fazla yani dakikada 100.000 virüs içeren damlacık yayabiliyor.
SARS-CoV-2 Neden Çok Kolay Yayılıyor?
Yeni tip koronavirüs, SARS salgınına neden olan SARS-CoV-1 virüsüne göre üç kat daha hızlı çoğalıyor. Ayrıca virüsün bulaştığı kişiler hastalık belirtileri ortaya çıkmadan birkaç gün önce virüsü yaymaya başlayabiliyor. Dolayısıyla henüz hastalık belirtisi ortaya çıkmayan ya da hastalığı belirtisiz atlatan insanların virüsün çok hızlı yayılmasında önemli rolü var. Virüsün ilk ortaya çıktığı Çin’in Wuhan şehrinde virüsün neden olduğu enfeksiyonların %79’unun belirti göstermeyen hastalardan kaynaklandığı tahmin ediliyor.
Damlacıklar Ne Kadar Uzağa Gidebiliyor?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) insanlar arasında yaklaşık 2 metrelik sosyal mesafenin korunmasını tavsiye ediyor. Ancak şiddetli öksürük ve hapşırık sonucu açığa çıkan büyük damlacıklar 6 metre uzağa gidebilirken, küçük aerosoller daha uzağa ulaşabiliyor. Açık havada ise hava akımları ve rüzgâr damlacıkların daha uzağa taşınmasına neden olabiliyor.
Maske Damlacıkları Engeller mi?
Tıbbi maskeler, hasta kişilerin nefes alıp verirken yaydığı virüslerin sayısının azalmasını sağlıyor. Ayrıca bu maskeler SARS-CoV-2 içeren aerosollerin geçişini engelliyor.
Kaynak:
- Prather, K. A., Wang, C. C., Schooley, R. T., “Reducing transmission of SARS-CoV-2“, Science, Makale No: 2020, 2020.