djmilic / iStock
Yapay Zekâ, Nobel Ödülü’nü Kimin Kazanacağını Tahmin Edebilir mi?
Nobel Ödülü, Alfred Nobel’in vasiyetnamesine dayanılarak, her yıl insanlığa hizmet edenleri onurlandırmak amacıyla veriliyor. Nobel Ödülü adayları; çeşitli ülke ve üniversitelerden akademi üyeleri, üniversite profesörleri ve bilim insanları tarafından belirleniyor. Sonrasında alanında uzman kişilerden oluşan komiteler, bu adaylar arasından ödülü kimin alacağına karar veriyor.
Bu yıl da Nobel Ödülü sahiplerini buldu. Peki Nobel Ödülü’nü kazananları alanında uzman kişiler yerine yapay zekâ belirleyebilir miydi?
Araştırmacılar ChatGPT’nin ücretsiz sürümüne bu yılın Nobel Ödülü’nü kazananlarını tahmin edip edemeyeceğini sordu. Sohbet robotu, “2023 veya herhangi bir yıl için Nobel Ödülü’nü kazananları tahmin edemem.” cevabıyla karşılık verdi. Daha sonra yapay zekâdan fizyoloji veya tıp, fizik ve kimya alanlarında, yaşayan ve daha önce ödül almamış bilim insanlarının yaptığı en önemli üç keşfi tanımlaması istendi. Benzer bir soru Google’ın yapay zekâ sohbet robotu Claude’a da soruldu.
Her iki sohbet robotu da CRISPR gen düzenleme teknolojisinin geliştirilmesinden grafen adlı iki boyutlu malzemenin keşfine kadar önemli buluşları tanımlayabildi. Fakat cevapları, önceden Nobel Ödülü kazanmış buluşları tanımlamak gibi birçok hata içeriyordu.
Geçtiğimiz günlerde dünyaca ünlü analiz şirketi Clarivative, çoğunlukla atıfları yani ödül sahiplerinin yayınlarının kaynak gösterilme sayısını analiz ederek, son yirmi yılda kendi alanlarında Nobel Ödülü kazanan 70’ten fazla ödül sahibini başarılı bir şekilde tahmin edebildi. Ancak araştırmacılar, yalnızca atıfların gelecekte Nobel Ödülü alabilecek kişileri belirlemek için yeterli olmadığını, ödül kazanmak için çığır açan ya da toplumda önemli bir etki oluşturabilecek özel bir çalışmaya sahip olmak gerektiğini belirtiyor. Bir yandan da bu özel çalışmaların nicel verilerle ölçülmesinin zor olabileceğini vurguluyorlar.
Büyük dil modelleri çevrim içi kaynakları ve arşivleri tarayarak gelecekte Nobel Ödülü kazanacak kişileri belirleme konusunda yardımcı olabilir ve nitelikli veriler sunulduğunda daha kapsamlı tahminler yapabilir.
Bu durum zaman alacak gibi görünse de uygun veri eğitimi sayesinde Nobel Ödülü’nü kimlerin kazanacağını tahmin edebilen bir yapay zekâ geliştirmek mümkün olabilir. Ancak araştırmacılar yapay zekânın ön yargıdan arınmış bir eğitime tabi tutulması gerektiğini vurguluyor. Çünkü büyük dil modellerinin geçmişte ödül kazananların verileriyle eğitilmesi durumunda, yapay zekânın erkeklerin kazanma olasılığını kadınlara göre daha yüksek olarak öngörebileceği belirtiliyor. Nobel Ödülü neredeyse yüz yıldır veriliyor ve bugüne kadar Nobel Ödülü’nü kazanan 965 kişi arasından sadece 60 tanesi kadın.
ChatGPT ve benzeri büyük dil modellerinin Nobel Ödülü’nü kazananları tahmin edebilmesi şu an için pek mümkün görünmüyor. Çünkü henüz yapay zekâ alanında, uzmanların Nobel Ödülü’nü kazananları seçerken kullandığı değerlendirme kriterleriyle uyumlu bir yöntem yok. İleride insanlardan oluşan komitelerin bakış açısının yerini alabilecek bir yapay zekâ geliştirilip onun tarafından yapılan analizlere dayanan bir seçim söz konusu olabilir.