Video Oyunları Faydalı mı, Zararlı mı?

Video Oyunları Faydalı mı, Zararlı mı?

Bilgisayarlardan, tabletlerden, cep telefonlarından ve oyun konsollarından oynanan video oyunları, hem boş vakitlerimizi değerlendirmek hem de günün stresini atmak için sıklıkla tercih ettiğimiz aktivitelerden. Ancak kimileri için video oyunları bundan çok daha fazlası. Öyle ki bazı insanlar saatlerce yerlerinden kalkmadan oyun oynayabiliyor, video oyunu turnuvaları ve fuarlarına dünyanın farklı yerlerinden çok sayıda kişi akın edebiliyor, oyun karakterlerinin kostümlerini satın alabiliyorlar. Peki bu oyunlar bizi nasıl etkiliyor? Gelin, video oyunlarının hem olumlu hem de olumsuz yönlerini keşfedelim.

Video Oyunları Zararlı mı?

Video oyunları sürekli ve hızla değişen uyaranlar içeriyor ve bu hızlı uyaranlara tepki verebilmek için tetikte olmak gerektiğinden dikkat odağımız sürekli değişiyor. San Francisco’daki Kaliforniya Üniversitesinden Prof. Dr. Michael M. Merzenich, çevredeki birden fazla uyarana duyarlı hâle gelmenin zamanla günlük yaşamda odaklanma sorunlarına neden olduğunu belirtiyor. Örneğin ders sırasında dikkatimiz istemesek de etraftaki uyaranlara kayabiliyor. Bu yüzden sadece öğretmene odaklanma konusunda zorlanıyoruz.

Video oyunları dikkat dağınıklığı sorunlarına da neden olabiliyor.

Bazı oyunlar sosyal yaşantımızı da olumsuz yönde etkileyebiliyor. Özellikle şiddet içerikli oyunlarda, oyuncular diğer oyuncular tarafından temsil edilen oyun karakterlerine karşı şiddet içeren tepkiler verdiğinde rakiplerinin önüne geçiyor. Bu oyunlardaki şiddet tepkilerinin ödüllendirilmesinin, hem empati gibi sosyal becerilerin zayıflamasına neden olduğu hem de sadece şiddete meyilli olan bireylerin değil diğer kişilerin de günlük yaşamda daha agresif tavırlar sergilemesine yol açtığı düşünülüyor. Örneğin çok fazla şiddet içerikli oyunlar oynuyorsak, kardeşimiz odadan çıkarken kapıyı sertçe kapadığında kardeşimizin bize karşı öfkeli bir tavır sergilediğini düşünüp onunla kavga etme eğiliminde olabiliriz. Hâlbuki kapının sert kapanmasının nedeni camın açık olması olabilir ve biz bu ihtimali göz ardı edebiliriz.

Şiddet içerikli oyunlar sosyal becerilerin zayıflamasına neden olabiliyor.

Ayrıca oyun oynamaya ayırılan vakit ile sağlık sorunları ve akademik başarıdaki düşüş arasında bir bağlantı bulunuyor. Oyun oynamaya ayrılan sürenin artması, öğrencilerin derslerden düşük notlar almasına neden olabiliyor. Oyun oynamaya ayırdığımız zamanı kontrol edemediğimizde sorumluluklarımızı da aksatabiliyoruz. Örneğin dersimize geç kalabiliyoruz. Aynı zamanda oyun oynama süresinin obezite riski ile de ilişkili olduğunu gösteren araştırmalar var. Oyun oynama süresinin uzun olması, uyku bozuklukları veya duruş bozukluğu gibi sağlık sorunlarına da yol açabiliyor. Oyun oynamaya harcanan vakit, bizleri ders çalışmaktan ve diğer sorumluluklara zaman ayırmaktan alıkoyduğu ve daha uzun zaman hareketsiz kalmamıza neden olduğu için bu etkiler aslında şaşırtıcı değil.

Oyun oynamak daha uzun zaman hareketsiz kalmamıza neden olduğu için sağlık problemlerine yol açabiliyor.

Video oyunlarının zararları arasında vurgulanması gereken bir diğer konu ise video oyunu bağımlılığı. Oyun esnasında sürekli değişen uyaranlar ve başarılı olma isteği gibi etkiler beyinde dopamin salgılanmasına neden oluyor. Bu da bağımlılık sürecinde etkin rol oynayan ödül merkezini harekete geçiyor. Uzun süre video oyunu oynandığında ise beyinde dopamine olan hassasiyet azalıyor. Bu durumda daha fazla oyun oynama ve oyundan kopamama gibi bağımlılık belirtileri ortaya çıkmaya başlıyor.

Tabii ki video oyunu bağımlılığı için tek kriter günlük oyun süresi değil. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek isterseniz video oyunu bağımlılığı hakkındaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Peki, Video Oyunlarının Faydaları Neler?

Teknoloji kullanımı ve yaratıcılık düzeyi arasındaki ilişki üzerine yapılan bir araştırmada, katılımcıların çevrim içi oyun oynama, bilgisayar, cep telefonu ve internet kullanma düzeyleri ile yeni düşünce ve kavramlar ortaya koyma becerileri karşılaştırıldı. Sonuçlara göre sadece oyun oynamanın daha yenilikçi düşünme becerisi ile ilişkili olduğu belirlendi.

Video oyunu oynayan kişilerin bir nesnenin görüntüsü ve konumu arasında ilişki kurma ve çok sayıda uyarıcı arasında dikkatini önemli olana yönlendirme becerisinin geliştiğini gösteren araştırmalar da var. Video oyunu oynamanın bilişsel becerileri geliştirmesinin nedeni, beynimizin sahip olduğu “nöroplastisite” becerisi. Beyin esnekliği olarak da isimlendirilen bu kavram beynimizin yeni deneyim ve bilgilerle şekillenebilen esnek yapısını ifade ediyor. Örneğin oyun oynarken takıldığımız bir bölümü çoğunlukla birkaç tekrardan sonra rahat bir şekilde geçebiliyoruz. Çünkü her denemede beynimizde sinir hücreleri arasında oluşan sinaps bağlantıları güçleniyor. Böylece beynimizde deneyimle meydana gelen gelişim, daha önce zorlandığımız problemleri rahatlıkla çözmemizi sağlıyor. Ayrıca meydana gelen bu yapısal değişim sayesinde aynı sinaptik bağlantılarla ilişkili bilişsel becerilerimiz de gelişim gösteriyor.

Video oyunları sosyal becerilerin gelişmesine katkıda bulunuyor.

Video oyunlarının sosyal açıdan da bazı faydaları var. Örneğin grupla oynanan oyunlarda aynı takımda oynayan üyeler arasında ortaya çıkan yardımlaşma ve destek davranışı sosyal becerilerin gelişmesini sağlıyor. Aynı zamanda bu oyunlar dünyanın birçok yerinden dil, din, cinsiyet hatta sosyoekonomik durum gözetmeksizin birçok oyuncunun bir araya gelmesine imkân tanıyor.

Video oyunları eğitim alanında da sıklıkla kullanılıyor. Öğrenme materyalleri oyun hâline getirilerek öğrencilerin eğlenerek öğrenmesi sağlanıyor. Örneğin dil öğrenmek için tasarlanan oyunlar hayli popüler.

Video oyunları eğitim alanında da kullanılıyor.

Sonuç olarak video oyunlarının bilişsel, sosyal veya psikolojik açıdan hem faydalı hem de zararlı etkileri var. Hangi oyunları ne kadar süre oynadığımıza dikkat ederek sorumluluklarımızı aksatmadan da eğlenmek mümkün.

Kaynaklar:

• Irak, M. ve Soylu, C., “Effects of excessive video game playing on event-related brain potentials during working memory.”,Current Psychology, s. 1-15, 2021.
• Granic, I., Lobel, A. ve Engels, R. C. M. E., “The benefits of playing video games.”,American Psychologist, Cilt 69, Sayı 1, s. 66-78, 2014.
• https://msutoday.msu.edu/news/2011/video-game-playing-tied-to-creativity