Tıkınırcasına yeme bozukluğu, bir insanın sık sık normalde yiyebileceğinden çok daha fazla miktarda yiyeceği tüketmesi ve yemek yeme davranışını kontrol edememesidir.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilebilir? (Sesli Yayın)
Hepimiz zaman zaman, örneğin bayramlarda bütün ailenin bir araya toplandığı sofralarda, aşırı miktarda yemek yiyebiliyoruz. Ancak bazıları için çok miktarda yemek yemek bir alışkanlık hâline gelebiliyor ve bu kişiler yemek yeme isteklerini kontrol edemeyebiliyor. Beslenme ve Diyet Uzmanı Fatma Gönen, Bilim Genç sesli yayınının yeni bölümünde, tıkınırcasına yeme bozukluğu olarak isimlendirilen bu durumun neden kaynaklandığı, belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi veriyor.
Bilim Genç sesli yayınlarını SoundCloud, YouTube, Spotify, Google ve Apple podcast kanallarımız üzerinden dinleyebilir ve güncel içeriklerimizden anında haberdar olmak için kanallarımızı takip edebilirsiniz.
Bu sesli yayını
Seslendirme Metni:
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nedir?
Tıkınırcasına yeme bozukluğu, bir insanın normalde yiyebileceğinden çok daha fazla miktarda yiyeceği kısa bir süre içinde tüketmesi, yemek yeme davranışını kontrol edememesi ve bu durumun düzenli olarak tekrar etmesi şeklinde tanımlanan bir yeme bozukluğudur. Birçok insan bu durumun kendinde olduğunun farkında olmasa da tıkınırcasına yeme bozukluğu yetişkinlerde en yaygın görülen yeme bozukluğu türü. Öyle ki bu bozukluk dünya çapında insanların yaklaşık %2’sini etkiliyor. Tıkınırcasına yeme bozukluğu yüksek kolesterol, diyabet, obezite gibi beslenmeye bağlı sağlık sorunlarının da ortaya çıkmasına neden olabiliyor.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Tıkınırcasına yeme bozukluğu teşhisinin konulabilmesi için aşağıdaki belirtilerden en az üç tanesinin görülmesi ve bunların en az üç aydır devam etmesi gerekiyor:
- Aç olunmasa bile kısa bir sürede çok büyük miktarlarda yemek,
- Normalden çok daha hızlı yemek,
- Rahatsızlık verici derecede tok hissedene kadar yemek,
- Mahcubiyet ve utanç duyguları nedeniyle yalnız yemek,
- Aşırı yemek yedikten sonra suçluluk hissetmek.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Sebepleri Nelerdir?
Yeme bozuklukları sadece yemek yemeyle ilgili değildir. İnsanlar genellikle kronik stres, kaygı, depresyon gibi başka bir psikolojik durumla baş etmeye çalışırken de yeme bozuklukları ortaya çıkabilir. Bu nedenle psikiyatrik bozukluk olarak kabul edilirler.
Tıkınırcasına yeme bozukluğunun nedenleri tam olarak bilinmiyor ancak bu duruma yol açabilecek bazı risk faktörlerini şöyle sıralayabiliriz:
Genetik Faktörler
Bu sorunu yaşayan insanların beyinlerinde, ödül ve zevk duygularından sorumlu bir kimyasal olan dopamine karşı aşırı duyarlılık olabiliyor. Bu sorunun kalıtsal olduğunu gösteren bazı veriler bulunuyor.
Cinsiyet
Tıkınırcasına yeme bozukluğu kadınlarda erkeklerden daha yaygın görülüyor. Bu durumun biyolojik faktörlerden kaynaklandığı düşünülüyor. Bununla birlikte tıkınırcasına yeme bozukluğu erkekler arasında diğer yeme bozukluğu türlerine kıyasla daha yaygın görülüyor.
Diyetler
Uzun süre yapılan katı kurallı diyetler ve düzensiz yeme alışkanlıkları bu bozukluğun ortaya çıkmasına katkıda bulunabiliyor.
Psikolojik Durumlar
Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan insanlar genellikle bedenleri ile ilgili olumsuz bir algıya sahip. Kayıplar, bir aile üyesinden ayrılma, kaza gibi travmatik olaylar tıkınırcasına yeme bozukluğu riskini artırabiliyor. Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerin bazılarında başka bir psikolojik bozukluk -örneğin fobiler, depresyon, travma sonrası stres bozukluğu, bipolar bozukluk, kaygı bozukluğu veya madde kullanımı- görülebiliyor.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Özel bir gün veya bir davette bazen hepimiz aşırı yemek yiyebiliyor, yukarıda sıraladığımız tıkınırcasına yeme bozukluğu belirtilerinin bazılarını yaşayabiliyoruz. Ancak bu tıkınırcasına yeme bozukluğuna sahip olduğumuz anlamına gelmiyor.
Tıkınırcasına yemek yeme bozukluğunun teşhisi, bir sağlık uzmanı tarafından kişinin durumu özel olarak değerlendirilerek konulmalı. Bu teşhisin konulabilmesi için kişinin en az üç ay boyunca haftada en az bir kez aşırı yeme durumu yaşamış olması gerekiyor. Haftada 1-3 aşırı yeme durumu hafif, 4-7 aşırı yeme durumu orta, 8-13 aşırı yeme durumu şiddetli, 14 veya daha fazla çok miktarda yeme durumu ise aşırı olarak sınıflandırılıyor.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Sağlığı Nasıl Etkiler?
Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan insanlar çok fazla miktarda yemek yedikten sonra suçluluk ve utanç hissediyor. Ancak bu kişiler aşırı yemeyi telafi etmek için harekete geçmiyor. Örneğin bir yeme bozukluğu türü olan bulimiya nervozada insanlar aşırı yemek yedikten sonra kilo almamak için kendilerini kusturabiliyor, bağırsakların ve sindirim sisteminin aşırı çalışmasına neden olan ilaçlar kullanabiliyor veya aşırı egzersiz yapabiliyorlar.
Tıkınırcasına yeme bozukluğu kilo alma ve obeziteye neden olabiliyor. Ayrıca diyabet ve kalp-damar hastalıkları riskini artırabiliyor. Bunların yanı sıra uyku sorunlarına, kronik ağrıya, bilişsel sorunlara ve yaşam kalitesinin düşmesine yol açabiliyor.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilebilir?
Tıkınırcasına yeme bozukluğunun üstesinden gelmek için bir psikiyatrist, endokrinoloji uzmanı ve beslenme uzmanından destek almak gerekiyor. Tedavinin nasıl olacağıysa yeme bozukluğunun nedenlerine, şiddetine ve kişiye göre değişebiliyor. Tedavi sürecinde aşırı yeme davranışı, fazla kilo, beden algısı, zihinsel sağlık sorunları gibi risk faktörlerinin hepsi hedef alınabiliyor.
Tedavide psikoterapi ve ilaç tedavisi kullanılabiliyor. Ayrıca bir beslenme uzmanının desteğiyle sağlıklı beslenme, yeme davranışı ve yaşam tarzı değişikliklerinin yapılması gerekiyor. Beslenme ve ruh hâli günlüğü tutmak, tıkınırcasına yemeyi tetikleyen durumları belirlemek ve aşırı yeme dürtüsünün nasıl yönetilebileceğini öğrenmek tedavi sürecini son derece olumlu etkiliyor. Ayrıca yeme farkındalığının oluşması için uygulamalar yapmak, sosyal destek almak, egzersiz yapmak ve kaliteli uyku gibi diğer yaşam tarzı değişiklikleri de tedavi sürecini olumlu etkiliyor.
Bu sesli yayının hazırlanmasına yararlanılan kaynaklara web sitemizden ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551700/
- https://www.healthline.com/nutrition/binge-eating-disorder
- https://www.nationaleatingdisorders.org/learn/by-eating-disorder/bed
- https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/dsm
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5637727/pdf/nihms891228.pdf
- https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M16-1398
- https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/eating-disorders
- https://foodandnutrition.org/from-the-magazine/binge-eating-disorder-an-introduction-to-the-most-common-eating-disorder/
Hazırlayan ve Seslendiren Hakkında:
Fatma Gönen
Beslenme ve Diyet Uzmanı