Yeni Keşfedilen ve Süpernova Patlamasından Sağ Çıkan Yıldız
2012 yılında NGC 1309 Gök Adası’nda bir süpernova patlaması yaşandı. O dönemde yapılan gözlemler, kayıtlara 2012Z olarak geçen bu patlamadan önce de NHC 1309 Gök Adası’nın bilimsel çalışmalara konu olduğunu ortaya çıkardı. Hubble Uzay Teleskobu tarafından çekilen çok sayıda fotoğraf sayesinde, patlamadan hemen sonra gerçekleşen bu olayın kaydedilmiş fotoğraflar incelenerek hangi yıldızın patladığı kolayca tespit edildi. Böylece, süpernova patlaması geçiren bir beyaz cüce ilk kez hem patlama öncesinde hem de patlama sonrasında gözlemlenmiş oldu.
Yakın zamanlarda çekilen Hubble fotoğraflarını inceleyen araştırmacılar ilginç bir durumla karşılaştılar: Süpernova patlamaları, yıldızların ömürlerinin sonunda gerçekleşen yok edici patlamalar olarak bilinir. Ancak yeni Hubble fotoğrafları 2012Z patlamasının gerçekleştiği yıldızın yok olmadığını, hatta daha da parlaklaştığını gösteriyor.
Beyaz cüce türü yıldızlarda gerçekleşen süpernova türleri tip-Ia olarak adlandırılır. Bu tür patlamaların nasıl gerçekleştiğinin tam olarak anlaşıldığı söylenemez. Ancak yaygın olarak kabul gören kuramlara göre süreç özetle şöyle ilerler: İkili yıldız sistemlerindeki beyaz cüceler, sistemin diğer yıldızından madde yakalayarak zamanla kütlesini artırır. Beyaz cücenin kütlesi kritik bir eşiğe ulaştığında çekirdeğinde nükleer tepkimeler başlar ve şiddetli bir patlama meydana gelir. Geçmişte patlamanın gerçekleştiği kritik kütlenin yaklaşık olarak Güneş’in kütlesinin 1,4 katı olduğu düşünülüyordu. Ancak son birkaç yılda daha düşük kütleli beyaz cücelerde de süpernova patlamaları gözlemlendi.
Tip-Iax Patlaması: Başarısız Bir Süpernova Patlaması mı?
2012Z patlaması tip-Ia süpernova patlamalarının farklı bir alt türüdür. Tip-Iax olarak adlandırılan bu patlamalar, sıradan tip-Ia patlamaları kadar güçlü olmaz ve çok daha yavaş gerçekleşir. Geçmişte tip-Iax patlamalarının “başarısız tip-Ia süpernova patlamaları” olduğu düşünülüyordu. Bu patlamalardan sağ çıkan bir beyaz cücenin keşfedilmesi, bu hipotezi doğrular niteliktedir.
Patlamadan Kurtulan Yıldızın Özellikleri
Patlamadan sağ çıkan yıldızın parlaklığının artmasının nedeni, patlama nedeniyle şişmesidir. Beyaz cücelerin kütlesi azaldıkça hacimleri artar. 2012Z’den geriye kalan bu yıldızın da, yeniden kararlı bir yapı kazandığında, patlama öncesine göre daha küçük kütleli ve daha büyük olması beklenir.
Bu keşifle ilgili detaylı bilgilere Dr. Curtis McCully ve arkadaşlarının The Astrophysical Journal‘da yayımladıkları makaleden ulaşabilirsiniz.
Yıldızın Sırrı Çözüldü!
Süpernova patlamaları, yıldızların son dönemlerinde gerçekleşen ve büyük bir enerji ile yok edici patlamalardır. Ancak 2012 yılında NGC 1309 Gök Adası’nda yaşanan süpernova patlaması, beklenmedik bir şekilde yıldızın yok olmaması ve hatta daha da parlaklaşmasıyla sonuçlandı. Yapılan araştırmalar sonucunda, bu patlamanın tip-Iax adı verilen bir alt tür olduğu ve öncesinde keşfedilmemiş bir beyaz cüce türünün varlığını ortaya çıkardı. Bu keşif, süpernova patlamalarının nasıl gerçekleştiği konusundaki bilgilerimizi genişletti ve ileride daha fazla benzer olayın keşfedilmesine olanak sağladı.