“Sağlam Kafa Sağlam Vücutta Bulunur”
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün her yaştaki insana ve özellikle gençlere tavsiye olarak verdiği bu sözü, spor yapan kişinin zihinsel olarak da sağlıklı olacağını anlatıyor.
Spor yaparken vücudumuzdaki çizgili kas gruplarını kullanarak enerji harcarız. Bu enerji ihtiyacını ise çoğunlukla vücudumuzda depolanan karbonhidrat ve yağı oksijen ile yakarak karşılarız. Bu sırada kalbimiz daha hızlı kan pompalar, akciğerlerimiz vücudumuza daha fazla oksijen alınmasını sağlar ve kaslarımız enerji yakar. Peki, spor yapmak beynimizi nasıl etkiler?
Egzersiz Yeni Sinir Hücrelerinin Üretilmesini Sağlıyor
1990’lı yıllara kadar beynimizin yeni sinir hücresi üretemediği düşünülüyordu. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalar beynimizde yeni sinir hücrelerinin üretilebildiğini gösteriyor. Fareler üzerinde yapılan bir araştırmada, basit koşma eylemi sırasında beyinde öğrenme ve hafıza üzerine özelleşmiş hücrelerin bulunduğu kısım olan hipokampusta yeni sinir hücrelerinin oluştuğu gözlemlendi. Deney sonucunda farelerin koştuktan sonra hafızayla ilişkili görevleri tamamlamada daha başarılı olduğu anlaşıldı. Bilim insanları bunun BDNF isimli proteinin artışıyla ilgili olduğunu belirledi.
ABD’deki Illionis Üniversitesinden araştırmacılar insanlar üzerinde yaptıkları çalışmada benzer sonuçlar elde etti. Araştırma sonucunda bir yıl boyunca haftada üç gün aerobik egzersiz yapan orta yaştaki erişkinlerin beynindeki hipokampus bölgesinin hacmi %2 arttı. Egzersiz yapan kişilerde, beynin hipokampus bölgesindeki BDNF proteininin seviyesinin yükselmesiyle birlikte yeni sinir hücrelerinin üretildiği düşünülüyor.
Yaklaşık 7000 kişi üzerinde yapılan bir başka araştırmada ise egzersiz yapan erişkin kişilerin beynindeki hipokampus bölgesinin hacminin egzersiz yapmayan kişilere göre daha büyük olduğu gözlemlendi. Bilim insanları egzersiz yapan kişilerin beyninde planlama, karar verme gibi karmaşık bilişsel işlevlerin yerine getirilmesinden sorumlu beyin bölümü olan prefrontal korteksin hacminde artış olduğunu gözlemledi.
Spor Yaparken Beyninizi Çalıştırın
Egzersiz ile karmaşık bilişsel işlevler arasında bir ilişki var. Fareler üzerinde yapılan bir araştırmaya göre egzersiz sırasında karmaşık görevler yapmaları beklenen farelerin beyninde, sadece koşmaları beklenen farelere göre, daha fazla yeni sinir hücresi geliştiği gözlemlendi. Bu araştırma yalnızca egzersiz yapmanın değil, egzersiz yaparken planlama yapmanın ve yeni kararlar vermenin beyin sağlığımız üzerinde olumlu etkisi olduğunu gösteriyor. Bu nedenle basketbol, futbol, voleybol, golf,oryantiringgibi planlama ve yeni kararlar almaya dayalı spor dalları fiziksel sağlığımızın yanında beyin sağlığımız için de hayli faydalı.
Kaynak
- Komisyon,Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi,T.C Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu,s. 11, 2014.
- Raichlen, D. A. ve Alexander, G. E., “Why Your Brain Needs Exercise.”,Scientific American,Sayı 322, 2020.