UK Health Security Agency/Science Photo Library
Maymun Çiçeği Hastalığı Hakkında Neler Biliyoruz?
Dünya, COVID-19 salgınının etkisinden yeni yeni kurtulmaya başlarken virüs aracılığıyla bulaşan yeni bir hastalık daha ortaya çıktı. İngilizce monkeypox, Türkçe “maymun çiçeği” olarak bilinen hastalık, ortopoksvirüs cinsine ait maymun çiçeği virüsünden kaynaklanıyor. Ortopoksvirüsler; insanlar da dâhil olmak üzere memeliler, omurgasızlar ve eklem bacaklıların taşıyıcı olduğu bir virüs cinsi.
Maymun Çiçeği Hastalığı Ne Zaman Ortaya Çıktı? Maymun Çiçeği Hastalığı Nasıl Ortaya Çıktı?
UK Health Security Agency/Science Photo Library
Maymun çiçeği virüsünün genetik materyali çift sarmallı DNA’dır.
Hastalık, ilk olarak 1958 yılında araştırma amaçlı tutulan bir grup maymunda çiçek hastalığına benzer belirtilerin ortaya çıkmasıyla keşfedildi. Bu yüzden hastalığa, maymun çiçeği adı verildi. 1970 yılında ise hastalık ilk kez Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bir insanda görüldü. Tam olarak bilinmese de bilim insanları, virüsün ilk taşıyıcısının Afrika’da bulunan bazı kemirgen türleri olabileceğini düşünüyor.
Maymun Çiçeği Hastalığının Belirtileri Neler?
Hastalığın belirtileri, 1980 yılında yeryüzünden silinen çiçek hastalığının belirtilerine çok benziyor. Belirtiler arasında ateş, baş ağrısı, yorgunluk, hâlsizlik, üşüme, kas ve sırt ağrısı yer alıyor. Maymun çiçeği hastalığının normal çiçek hastalığından farkı ise benzer belirtilere ek olarak lenf bezlerinin de şişmesi. İlk üç gün içerisinde veya sonrasında ise ateş ile beraber yüzde, vücutta kızarıklık şeklinde beliren şişkinlik ve kabarıklıklar oluşuyor. Hastalık genellikle hafif belirtilerle 2-4 hafta sürüyor. Fakat nadirde olsa ölümlere sebep olabiliyor. Hastalığın şu anki ölüm oranı ise %3-%6 civarında.
Maymun Çiçeği Hastalığı Nasıl Bulaşıyor?
CDC, Brian W. J. Mahy/Science Photo Library
Maymun çiçeği virüsü bulaşmış bir hasta
Hastalık insanlara virüsü taşıyan hayvanlardan, insanlardan veya virüs bulaşmış materyallerden çizik, ısırık, damlacık, gözyaşı gibi vücut sıvıları ve solunum yoluyla geçebiliyor. Hastalık insandan insana ise en çok uzun süreli yüz yüze yakın temas sonucunda tükürük gibi solunum damlacıkları aracılığıyla geçiyor.
Maymun Çiçeği Hastalığı Yeni Bir Küresel Salgına Neden Olabilir mi?
CDC/Science Photo Library
Maymun çiçeği virüsü bulaşmış mikroskop altında maymun deri dokusu görseli
İnsan vakalarının çoğu, hastalığın ilk ortaya çıktığı Orta ve Batı Afrika’da görülüyor. Uzun bir süredir var olan maymun çiçeği hastalığı bugünlerde tekrardan dünyanın gündeminde. Bunun sebebi; başta İngiltere, ABD, Kanada, Almanya, Fransa, Belçika, İspanya ve İsviçre olmak üzere son zamanlarda hastalığın farklı birçok ülkede hızla yayılması.
Hastalığın görüldüğü bazı ülkeler ise hastalığın yayılmasını engellemek adına önlemler almaya başladı. Örneğin Belçika ve İngiltere, maymun çiçeği hastalığına yakalanan kişiler için üç haftalık karantina kararı aldı. Birçok ülke de bu hastalığa yakalandığından şüphe eden veya belirtileri gösteren vatandaşlarına kendilerini tecrit altına almasını öneriyor.
Maymun Çiçeği Hastalığının Tedavisi Var mı?
Şu an hastalığa karşı geliştirilmiş belirli bir aşı bulunmasa da hastalar çiçek aşısı ve antiviral ilaçlar ile tedavi edilmeye çalışılıyor. Bilim insanları, Afrika’dan elde ettikleri verilerden suçiçeği aşısının maymun çiçeği hastalığına karşı en az %85 oranında koruma sağladığını öngörüyor.
Maymun Çiçeği Hastalığından Nasıl Korunabiliriz?
Bireysel olarak hastalıktan korunmak için hastalığı taşıyabilecek ya da hastalığın görüldüğü yerdeki hayvanlardan, bu hayvanlara temas eden eşyalardan ve hastalığın bulaştığı kişilerden uzak durulması ve el hijyenine dikkat edilmesi öneriliyor.
Hastalığın insandan insana bulaşabilmesi için yakın fiziksel temas kurulması gerektiği için Dünya Sağlık Örgütü maymun çiçeği hastalığının küresel bir salgın oluşturabileceğini öngörmüyor. Fakat yine de yayılımın nedenlerini araştırmaya ve virüsün görüldüğü ülkelere destek vermeye devam ediyor.