Güneş Gözlüğü: Kim, Ne Zaman İcat Etti?
Yaz aylarının gelmesiyle birlikte güneşli günlerin sayısı artmaya başladı. Bazıları havaların iyiden iyiye ısınması nedeniyle yaz aylarını çok severken bazıları sıcaktan bunaldığı için bu mevsimden hoşnut olmayabiliyor. Yaz aylarını sevsek de sevmesek bu günlerde evden çıkarken yanımıza alıp almadığımızı kontrol ettiğimiz bir nesne var: güneş gözlüğü. Bir yönüyle Güneş’ten gelen zararlı ışınlardan korunmamıza yardımcı olan güneş gözlükleri diğer yandan tarzımızı tamamlayan bir moda aksesuarı olarak da kullanılıyor. Peki güneş gözlükleri geçmişte de bu amaçlarla mı kullanılıyordu? Güneş gözlüğü gözlerimizi nasıl koruyor? İlk güneş gözlüğü nerede ve nasıl icat edildi? Gelin şimdi güneş gözlüğünü daha yakından tanıyalım.
Güneş Gözlüğü, Gözlerimizi Nasıl Korur?
Güneş’ten Dünya’ya ulaşan morötesidalga boyundakiışınlar (UV) cildimizin yanı sıra gözlerimize de zarar verebilir. Güneş ışınlarının zararlı etkilerinden gözlerimizi korumak amacıyla üretilen güneş gözlüklerinde genellikle UV ışığı neredeyse tamamen (%99-%100) engelleyebilen özellikte gözlük camları ya da kaplamalar kullanılır. Ayrıca güneş gözlüklerinde kullanılan renklendirilmiş camlar belirli dalga boylarındaki ışığı soğurarak bu ışınların göze ulaşmasını engeller. Polarize camlı güneş gözlükleri ise güneş ışınlarının su, kar ya da cam gibi yüzeylerden yansımasıyla oluşan ve görüşü zorlaştıran parlamayıazaltır.
İlk Güneş Gözlükleri
Güneş gözlüklerinin ilk basit formları milattan önceki dönemlerde Eskimolar tarafından kullanıldı. Kar yağışının yoğun olduğu bölgelerde yaşayan Eskimolar, gözlerini kar ve buzun parlamasından kaynaklanan, “kar körlüğü” olarak da bilinen “fotokeratit”ten korumak için bir tür gözlük geliştirdiler. Bu gözlükler fil dişi ve kemikten yapılıyor, üzerlerine çizgi hâlinde küçük yarıklar açılıyordu. Eskimolar bu yarıkları barut ve kurumla (kalın is) kaplayarak parlamayı daha da azaltıyorlardı.
Roma İmparatoru Neron’un gladyatör dövüşlerini izlerken güneş ışığından korunmak için gözlerinin önüne cilalı mücevherler tuttuğu söyleniyor.
12. yüzyılda ise Çinliler güneş gözlüğüne benzer gözlükler kullandılar. Ancak ateşe maruz bırakılarak is ile karartılan bu gözlüklerin kullanım amacı gözleri güneş ışığından korumak değildi. Koyu renkli gözlükler genellikle yargıçlar tarafından mahkemede yüz ifadelerini gizlemek için kullanılıyordu.
Modern Güneş Gözlükleri Nasıl İcat Edildi?
1700’lü yılların ortalarında İngiliz optisyen James Ayscough, çeşitli görme problemlerini tedavi etmek için deneyler yapmaya başladı. Bu kapsamda gözlük camlarını başta mavi, yeşil ve kehribar olmak üzere farklı renk tonlarına sahip olacak şekilde üretti. Bir süre sonra renklendirilmiş camlara sahip gözlükler ışığa karşı duyarlı hastalar tarafından kullanılmaya başlandı. Geliştirdiği gözlükleri gözleri güneş ışığından korumak için tasarlamasa da bazı kaynaklara göre Ayscough güneş gözlüğünün mucidi olarak kabul ediliyor.
Gözleri güneş ışığından korumayı amaçlayan ilk güneş gözlükleri ise 1929’da ABD’li Sam Foster tarafından geliştirildi. Foster’ın icat ettiği güneş gözlükleri Hollywood film yıldızları ve müzisyenler tarafından kullanıldı ve kısa sürede popüler hâle geldi. Öyle ki 1937’de ABD’de 20 milyon güneş gözlüğü satıldı.
O tarihlerden bu yana güneş gözlüğü özellikle yaz aylarında günlük hayatımızın bir parçası hâline geldi. Ancak günümüzde sörf ve kayak gibi farklı spor dallarında göze ek koruma sağlayan çeşitli güneş gözlükleri de üretiliyor.
Kaynaklar:
- Ferris, J. ve ark.,Dünyayı Değiştiren Fikirler, Çev.: Z. Arık Tozar, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2017.
- https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gunes-gozlukleri-gozleri-nasil-korur
- https://www.allaboutvision.com/sunglasses/faq/invention-of-shades/
- https://www.sunglassmuseum.com/blogs/news/a-brief-history-of-sunglasses