Erozyonu Önlemede Ormanların Faydasını Keşfedelim
Erozyon, belirli miktarda toprağın su ve rüzgâr etkisiyle taşındığı ve bu sayede kalan toprağın kendini yenilediği bir doğa olayıdır. Bitki örtüsü toprağın taşınmasını önemli ölçüde azaltır. Fakat ormanların yok edilmesi gibi insan kaynaklı faaliyetler, erozyonun doğal sürecine göre daha hızlı ve şiddetli gerçekleşmesine neden olabilir.
Deneyler köşesinin bu etkinliğinde, evde kolayca bulabileceğiniz malzemeleri kullanarak ormanların yani bitki örtüsünün erozyonu nasıl önlediğini gözlemliyoruz.
Bilmekte Fayda Var!
İnsan kaynaklı faaliyetler nedeniyle etkisi ve şiddeti artan erozyonlar, tarım arazileri ve bitkiler için gerekli olan verimli toprakların taşınmasına, akarsuların tortullarla kirlenmesine, su yataklarının kapanmasına ve balık gibi canlı popülasyonlarının azalmasına yol açar.
Erozyonun şiddeti arazi eğimine, toprağın yapısına, yıllık yağış miktarına ve iklime göre değişir. Fakat erozyonun şiddetini artıran en önemli etken toprağı koruyan bitki örtüsünün yok edilmesidir. Çünkü bitkilerin yaprak ve gövde gibi kısımları, yağmur damlalarını bir nevi şemsiye gibi tutarak, büyük miktarda suyun toprağa hızlı bir şekilde çarpması yerine daha geniş bir alana daha yavaş bir şekilde ulaşmasını sağlar. Bitkiler aynı zamanda kökleri sayesinde toprağın suyla birlikte taşınmasını engeller. Böylece toprak erozyonunun şiddeti azalır.
Bitki örtüsünden yoksun arazilerde gerçekleşen toprak erozyonu telafisi mümkün olmayan hasarlara neden olabilir. Zeminin eğimi ne kadar dikse veya toprak erozyona ne kadar duyarlıysa, hasar potansiyeli de o kadar büyük olur. Daha ince parçacıklı killi topraklar ve çıplak zeminler erozyona maruz kaldığında kolayca aşınır.
Nelere İhtiyacımız Var?
- 2 adet büyük boy su şişesi
- 2 adet küçük boy su şişesi
- Toprak
- Su
- Çim tohumu ya da kuş yemi
- İp
- Makas ya da maket bıçağı
- İspirtolu kalem
Ne Yapıyoruz?
Ne Oldu?
Bitki örtüsü, erozyonu önleyen en önemli etkendir. Deneyimizde bitki örtüsünü temsil etmesi için şişelerden birine çim ektik. Şişelere eşit miktarda su döktüğümüzde, içinde yalnızca toprak bulunan kaptan taşınan toprak miktarının, içinde çim bulunan şişeden taşınan toprak miktarından daha fazla olduğunu gördük. Peki neden böyle oldu?
Birinci etken çimlerin köklerinin toprağı tutmasıydı. İkincisi ise çimlerin toprağa ulaşan su miktarını yavaşlatmasıydı. Her iki etken de toprağın taşınmasını engelleyerek erozyonun şiddetini azalttı.
Ormanlar da aynı çimler gibi çok büyük alanlarda geniş köklere sahiptir. Bu yüzden aşırı yağışlarda erozyonun şiddetini azaltırlar. Fakat günümüzde tahrip edilen ormanlar, erozyonun daha hızlı ve şiddetli gerçekleşmesine ve dolayısıyla verimli toprakların taşınması ve su yollarının kapanması gibi çevre problemlerinin artmasına neden oluyor.