simpson33/iStock.com
Diyabet Nedir? Diyabetin Belirtileri Nelerdir?
Küresel çapta bir sorun hâline gelen diyabetin 2019 yılında yaklaşık 463 milyon insan ile dünya nüfusunun %9,3’ünde görüldüğü tahmin edilirken, 2030 yılında 578 milyon, 2045 yılında ise 700 milyon insanın diyabet hastası olacağı düşünülüyor.
Diyabet Nedir?
Glikoz yani şeker vücudun ana enerji kaynağıdır. Vücut glikoz üretebilir ancak glikoz aynı zamanda tüketilen yiyeceklerden de alınır. Diyabet, kandaki glikoz oranının çok yüksek olması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Diyabetin iki türü vardır: tip 1 diyabet ve tip 2 diyabet.
Büyütmek için görsele tıklayın.
Çizim: Umut Aybek
Diyabet, kandaki şeker oranının çok yüksek olması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır.
Tip 1 Diyabet Nedir?
İnsülin, pankreas tarafından üretilen bir hormondur. Glikozun enerji olarak kullanılmak üzere hücrelere girmesini sağlar. Bu şekilde kandaki glikoz oranı düşer ve glikoz miktarı düzenlenmiş olur.
Tip 1 diyabet, bağışıklık sistemi hücrelerinin pankreasın insülin üreten beta hücrelerine saldırıp yok etmesi sonucu ortaya çıkar. Bunun sonucunda pankreas yeterli insülin üretemez ya da çok az insülin üretir. Yeterli insülin üretilememesi kandaki şeker oranını artırır.
Büyütmek için görsele tıklayın.
Tip 1 diyabetli hasta da insülin üreten beta hücreleri bağışıklık hücreleri tarafından yok edilir.
Büyütmek için görsele tıklayın.
Tip 2 Diyabet Nedir?
Diyabetin en yaygın türü olan tip 2 diyabet, insülinin vücutta yeterince üretilememesi ya da insülin direnci (insülin hormonunun iyi kullanılamaması) nedeniyle kandaki glikoz miktarının çok fazla artması sonucu ortaya çıkar.
Büyütmek için görsele tıklayın.
Diyabet Engellenebilir mi?
Tip 1 diyabetin nedeni tam olarak bilinmese de bilim insanları bu hastalığın ortaya çıkmasında genetik ve virüs kaynaklı faktörlerin etkili olduğunu düşünüyor. Diyet veya yaşam tarzı ise tip 1 diyabete neden olmaz.
Tip 2 diyabeti önlemek veya geciktirmek için birtakım önlemler alınabilir. Tip 2 diyabetin en önemli sebepleri arasında aşırı kilo ve fiziksel hareketsizlik yer alır. Yani fiziksel olarak aktif değilseniz, aşırı kiloluysanız veya obeziteniz varsa tip 2 diyabete yakalanma olasılığınız daha yüksektir. Çünkü insülin direnci tip 2 diyabetin nedenlerinden biridir. İnsülin direnci, genellikle kas, karaciğer ve yağ hücrelerinin insüline yeterli cevap verememesi ve glikozu kandan alamaması sonucu oluşur. İnsülin direnci sonucunda ise pankreas glikozun bu hücrelere girmesine yardımcı olmak için daha fazla insülin üretir. Başlangıçta pankreas artan talebi karşılayabilmek için daha fazla insülin üretse de zamanla yeterli insülin üretememeye başlar ve kan şekeri seviyesi yükselir. Bilim insanları karın bölgesinde ve organların çevresinde biriken yağların insülin direncinin nedenlerinden biri olduğunu düşünüyor.
Diyabetin Semptomları Neler?
Diyabetin yaygın görülen semptomları arasında artan susuzluk, idrara çıkma ve açlık, tükenmişlik, bulanık görüş, ayaklarda veya ellerde uyuşma veya karıncalanma, iyileşmeyen yaralar, açıklanamayan kilo kaybı yer alır.
Tip 1 diyabetin belirtileri birkaç hafta içinde hızlı bir şekilde başlayabilir. Tip 2 diyabetin belirtileri ise genellikle yavaş yavaş birkaç yıl içinde gelişir ve farkına varılamayabilir. Tip 2 diyabetli birçok insanda hiçbir semptom görülmez. Bazı kişiler, görme bulanıklığı veya kalp rahatsızlığı gibi diyabetle ilişkili sağlık sorunları yaşayana kadar bu hastalığa sahip olduklarını öğrenemezler.
Diyabetin Tedavisi Var mı?
Tip 1 diyabetiniz varsa her gün insülin iğnesi yapmanız veya insülin pompası takmanız gerekir. Çünkü kan şekeri seviyesinin ayarlanması ve vücuda enerji sağlamak için insüline ihtiyaç vardır.
Araştırmacılar şu anda tip 1’in önlenmesine ve tedavisine yardımcı olacak yöntemler geliştiriyor. Klinik çalışmalar, bağışıklık sistemini hedef alan yedi ilacın tip 1’in ilerlemesini yavaşlatabildiğini gösterdi.
Tip 2 diyabet ise birkaç basit adım ile büyük ölçüde önlenebilir. Bu önlemler arasında kiloyu kontrol altında tutmak, daha fazla egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve sigara içmemek yer alıyor. Tip 2 diyabetin tedavisi için araştırmalar yapılsa da henüz etkili bir tedavisi bulunmuyor.
Kaynaklar:
- Saeedi, P. ve ark., “Global and regional diabetes prevalence estimates for 2019 and projections for 2030 and 2045: Results from the International Diabetes Federation Diabetes Atlas, 9thedition“. Diabetes Research and Clinical Practice, Cilt 157, 2019.
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/symptoms-causes#:~:text=Overweight%2C%20obesity%2C%20and%20physical%20inactivity,fat%20also%20makes%20a%20difference.
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes
- https://www.who.int/health-topics/diabetes#tab=tab_1
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/what-is-diabetes#:~:text=Diabetes%20is%20a%20disease%20that,to%20be%20used%20for%20energy.
- https://jdrf.org.uk/about-jdrf-and-our-impact/our-research/cure-research/
- https://www.diabetes.org.uk/diabetes-the-basics/is-there-a-cure