Deprem Alarm Düzeneği Tasarlayalım
Bilmekte Fayda Var!
Kıtalar Nasıl Oluştu?
Alman bilim insanı Alfred Wegener, 1912 yılında, yeryüzündeki bütün kıtaların 250 milyon yıl önce tek parça hâldeki dev bir kıtanın zamanla parçalanmasıyla oluştuğunu öne sürdü.
Pangea Ne Zaman Parçalandı?
Yerkürenin katmanları arasındaki sıcaklık farkından kaynaklanan konveksiyon akımları, yerkürenin en dış katmanında, bir bütün hâlinde olmayan ve “levha” olarak adlandırılan tabakaları sürekli hareket ettirir. Yerküre büyük bir yapboz gibi birbirini tamamlayan bu levhalardan oluşur. Levhalar sürekli hareket hâlinde olduklarından zamanla birbirlerine yaklaşır, birbirlerinden uzaklaşır ya da birbirlerine sürtünerek yatayda zıt yönlere hareket eder. Pangea adı verilen, 250 milyon yıl önceki yekpare kıtanın zamanla parçalanması da yer kabuğundaki levhaların hareketlerinin sonucudur.
Bilimsel çalışmalar, geçmişte yeryüzündeki kıtaların defalarca bir araya gelip yeniden parçalandığına işaret ediyor. Uzak gelecekte de bugün yeryüzünü kaplayan kıtaların yeniden tek bir kıta hâlinde bir araya geleceği tahmin ediliyor.
Deprem Nedir? Deprem Nasıl Oluşur?
Deprem, hareket eden levhaların birbirine göre yaptıkları hareketler sonucunda oluşur. Deprem sırasında yaşanan sarsıntının nedeni, dalgalar hâlinde çevreye yayılan enerjidir. Depremler genellikle bir dakikadan kısa sürer fakat üç dakika kadar süren depremlere de rastlanmıştır.
Tasarla ve Yap köşesinin bu projesinde, deprem gerçekleştiğinde ses ve ışık ile uyarı veren bir deprem alarm düzeneği tasarlıyoruz.
Nelere İhtiyacımız Var?
- 1 adet 8 cm x 15 cm boyutlarında duralit
- 1 adet 1,5 cm x 1,5 cm x 15 cm boyutlarında tahta
- 1 adet 1,5 cm x 1,5 cm x 10 cm boyutlarında tahta
- 1 adet 1,5 cm x 1,5 cm x 1,5 cm boyutlarında tahta
- 2 adet LED ampul
- 1 adet ses üretici (buzzer)
- 2 adet 3 cm uzunluğunda çengel vida
- 3 adet 2,5 cm uzunluğunda vida
- 2 adet 0,5 cm uzunluğunda vida
- 1 adet mini anahtar
- 1 adet üçlü pil yatağı
- 3 adet 1,5 V’luk kalem pil
- 1 adet 20 g kurşun ağırlık
- İletken kablo
- 1 adet iletken kablo birleştirici
- Tornavida
- Cetvel
- Kalem
- Silikon tabancası ve silikon
- Matkap
Uyarı:
Ne Yapıyoruz?
. Tornavida ya da matkap kullanarak 1,5 cm x 1,5 cm x 15 cm ve 1,5 cm x 1,5 cm x 10 cm boyutlarındaki tahtaların yanı sıra duralite görseldeki gibi 2 mm çapında delikler açalım.
. Farklı boyutlardaki üç tahtayı görseldeki gibi 2,5 cm uzunluğundaki vidaları kullanarak birleştirelim.
. Üçlü pil yatağını silikon ile tahtaya sabitleyelim. Pil yatağından çıkan kırmızı ve siyah kabloları daha önce tahtalarda açtığımız deliklerden geçirelim.
. Çengel vidaları 1,5 cm x 1,5 cm x 10 cm ve 1,5 cm x 1,5 cm x 1,5 cm boyutlarındaki tahtalara sabitleyelim.
. 1,5 cm x 1,5 cm x 15 cm boyutlarındaki tahtayı 2,5 cm uzunluğundaki vidayı kullanarak duralite sabitleyelim.
. LED ampulleri ve ses üreticiyi, kablo birleştiriciyi kullanarak bir araya getirelim.
. Hazırladığımız bu düzeneği silikon ile 1,5 cm x 1,5 cm x 10 cm boyutlarındaki tahtanın uç kısmına sabitleyelim.
. Pil yatağından çıkan kırmızı iletken kabloyu kablo birleştiriciye, siyah iletken kabloyu ise 1,5 cm x 1,5 cm x 1,5 cm boyutlarındaki tahtada bulunan çengel vidaya bağlayalım. Ayrıca uygun uzunlukta siyah iletken kablo kullanarak kablo birleştirici ve 1,5 cm x 1,5 cm x 10 cm boyutlarındaki tahtada bulunan çengel vidanın uç kısmı arasında bağlantı kuralım.
. Yaklaşık 10 cm uzunluğundaki iletken kablonun yalıtkan kısmını sıyıralım. İletken telin bir ucunu kurşun ağırlığa bağlayalım. Diğer ucunu ise 1,5 cm x 1,5 cm x 10 cm tahtada bulunan çengel vidaya bağlayalım. Kurşun ağırlığı 1,5 cm x 1,5 cm x 1,5 cm boyutlarındaki tahtada bulunan çengel vidanın içinden geçirelim.
. Mini anahtarı 0,5 cm uzunluğundaki vidaları kullanarak görseldeki gibi 1,5 cm x 1,5 cm x 15 cm boyutlarındaki tahtaya sabitleyelim. Kırmızı iletken kabloyu kesip görseldeki gibi anahtar ile bağlantısını yapalım.
. Pilleri pil yatağına yerleştirelim. Düzeneğimiz artık hazır. Küçük sarsıntılar oluşturarak düzeneğimizin nasıl çalıştığını gözlemleyelim.
Ne Oldu?
Düzenek hareketsiz hâldeyken anahtar kapalı bile olsa devre tamamlanmadığı için ses ya da ışık ortaya çıkmaz. Ancak sarsıntılar sırasında kurşun ağırlığa bağlı iletken tel metal çengel vida ile zaman zaman temas ederek devreyi tamamlar. Böylece pilde depolanan kimyasal enerji elektik enerjisine dönüşür. Elektrik enerjisi de iletken kablolar ile LED ampullere ve ses üreticiye iletildiğinde düzeneğimiz ışıkla ve sesle uyarı verir.
Kaynak:
- Komisyon,8. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi, Ankara, 2012.