Betelgöz Yakında Patlayacak mı?
Yıldızlar ağırlıklı olarak hidrojen ve helyumdan oluşan, ışık yayan ve gökyüzünde bir nokta hâlinde görünen plazma küreleridir. Yıldızların yaydığı ışık enerjisinin kaynağı nükleer füzyon tepkimeleridir. Örneğin Güneş nükleer füzyon tepkimeleriyle hidrojeni helyuma dönüştürerek ışık üretir.
Yıldızların kararlı bir yapıya sahip olmasını sağlayan iki etken vardır: parçacıklar arasındaki kütle çekim kuvveti ve nükleer tepkimelerin sebep olduğu basınç. Bir yıldızın yakıtı tükenmeye başladığında nükleer tepkimelerin sağladığı basınç azalır. Böylece yıldız kütle çekim etkisiyle içe doğru çökmeye başlar. Bu süreç süpernova olarak adlandırılan bir patlamayla sonlanır. Bilim insanları, süpernova patlamalarının ne zaman gerçekleşeceğini yıldızların kütlesine bakarak tahmin edebilir.
Süpernova gerçekleştiren bir yıldız
Betelgöz, Güneş’ten yaklaşık 700 ışık yılı uzaklıkta, Güneş’in yaklaşık 950 katı büyüklüğünde ve 600 milyon km yarıçapa sahip kırmızı bir süperdev yıldızdır. Geçmişte Betelgöz de Güneş gibi füzyon tepkimelerinde hidrojen kullanıyordu. Hidrojen tükendikten sonraysa helyum yakmaya başladı. Yakıtı tükenmek üzere olan Betelgöz’ün önümüzdeki 100.000 yıl içinde patlaması öngörülüyordu. 2019 yılında ise Betelgöz aniden parlaklığını kaybetti.
Peki, Betelgöz Yakında Patlayacak mı?
Bir yıldızın parlaklığının aniden sönmesi yıldızın süpernova gerçekleştirmeye hazır olduğunu gösterebilir. Fakat Betelgöz patlamadı, birkaç ay sonra eski parlaklığına geri döndü. Peki, Betelgöz neden aniden solmuştu?
Betelgöz gibi bazı büyük kütleli yıldızlar helyumu yakıt olarak tüketmeye başladığında nükleer tepkimelerin gerçekleştiği iç bölgelerde sıcaklık ve basınç da artmaya başlar. Artan sıcaklık ve basınç yıldızın büyümesine neden olur. Ancak büyüme ile birlikte basıncın düşmesiyle nükleer tepkimeler daha az gerçekleşmeye başlar ve yıldız yeniden küçülür. Bu durum iç basıncın ve nükleer tepkimelerin artmasına neden olur ve yıldız yeniden genişlemeye başlar. Bu şekilde tekrar tekrar büyüyüp küçülen yıldızlara “zonklayan yıldızlar” denir. Betelgöz de zonklayan yıldızlardan biridir ve 420 günlük periyotlarla büyür ve küçülür. Zonklayan yıldızların parlaklıkları da değişkenlik gösterir.
Bazı bilim insanları Betelgöz’ün solmasının zonklama sırasında meydana gelen sıradan olayların bir sonucu olduğunu düşünüyordu. Ancak NASA tarafından yapılan araştırmalar, Betelgöz’ün ani parlaklık kaybının sebebinin, yüzeyinde gerçekleşen bir patlama sonucu atmosferine dağılan plazmanın soğuyarak bir toz bulutu oluşturması ve bu bulutun Betelgöz’ün ışığının Dünya’ya ulaşmasını engellemesi olduğunu gösterdi.
Betelgöz’ün ne zaman patlayacağı tam olarak bilinmese de meydana gelecek süpernovanın kısa bir süreliğine tüm gökadayı aydınlatacak büyüklükte olacağı tahmin ediliyor.