Balinaların Sesleri ve Deniz Yatağı Haritalama İçin Yeni Bir Yöntem
Okyanusların en güçlü ses kaynağı balinalardır. Balinaların çıkardığı sesler, 190 desibel seviyesine kadar ulaşabilir ve bu da devasa gemilerin ses seviyelerine eşdeğerdir.
Sismologlar, okyanus tabanlarında yer alan sismometrelerin deprem dalgalarını kaydetmesinin yanı sıra, balina seslerini de kaydetmesi sorunuyla karşı karşıyadır. Bu nedenle toplanan verilerin analizi için öncelikle balina seslerinin kayıtlardan silinmesi gerekir. Ancak Oregon Eyalet Üniversitesi’nden Václav Kuna ve John Nábělek, sismometreler tarafından kaydedilen balina seslerinden yararlı bilgiler elde etmek için bir yöntem geliştirdi.
Araştırmacılar, deniz tabanının haritalanması veya petrol ve doğal gaz yataklarının bulunması gibi amaçlarla kullanılan hava tabancası gibi insan yapımı ses kaynaklarının, yer altındaki katmanlarda nasıl yansıdığını analiz ederler. Balinaların sesleri de bazen sismometreler tarafından kaydedilmeden önce, hava tabancası sesleri gibi, deniz tabanına sızıp derinlerdeki katmanlardan yansır. Kuna ve Nábělek, bu seslerden hava tabancası sesleri gibi yararlanılabileceğini düşündüler.
Science‘ta yayınlanan makaleye göre araştırmacılar, Oregon açıklarındaki Blanco Fayı’nın yakınında bulunan 3.000 metre derinlikteki sismometrelerin kaydettiği balina seslerini analiz ederek bölgedeki yer kabuğu katmanlarının kalınlığını ölçtüler. Elde edilen sonuçlar, daha önce başka yöntemlerle elde edilen sonuçlarla uyumlu olduğu belirtiliyor. Ancak bu yeni yöntemin kapasitesi sınırlıdır. Örneğin, hava tabancası sesleri yer kabuğunun 8 kilometre derinliklerine kadar ulaşabilirken, balina sesleri ancak yer kabuğunun 3 kilometre derinliklerindeki katmanlar hakkında bilgi verebilir. Ayrıca balinaların sadece açık denizlerde yaşaması da yöntemin kullanım alanını sınırlamaktadır.
Yeni yöntemin, insan yapımı ses kaynaklarına izin verilmeyen bölgelerde, özellikle de deniz canlılarının zarar görmemesi için kullanılması düşünülmektedir. Ayrıca bu yöntemin depremler hakkında da bilgi edinmek için kullanılabileceği düşünülmektedir. Bir depremin merkez üssünü bulabilmek için öncelikle depremin meydana geldiği bölgedeki katmanlarda deprem dalgalarının hangi hızlarla yayıldığının ve dolayısıyla o bölgedeki katmanların kalınlığının bilinmesi gerekir. Günümüzde bu amaçla kullanılan yöntemler genellikle çok maliyetli olduğundan, araştırmacılar genellikle hata payı yüksek tahminlere dayalı yöntemlere başvurmak zorunda kalmaktadır. Balinaların seslerinin analizi, depremler hakkında daha ucuz bir alternatif olabilir.
Bu Bilgiler Bizi Nereye Götürüyor?
Balinaların güçlü sesleri, okyanusların en önemli ses kaynaklarından biridir. Ancak balinaların sesleri sismometreler tarafından kaydedilmeden önce deniz tabanına sızarak, insan yapımı ses kaynakları gibi derinlerdeki katmanlardan yansır. Oregon Eyalet Üniversitesi’nden iki araştırmacı, bu durumdan yararlanarak balina seslerini kullanarak deniz yatağı haritalama ve deprem araştırmaları için bir yöntem geliştirdi. Ancak bu yöntem, balinaların sadece açık denizlerde yaşaması ve seslerinin kısıtlı derinliklerde kullanılabilmesi nedeniyle sınırlı bir kapasiteye sahiptir. Yine de, insan yapımı ses kaynaklarının kullanımına izin verilmeyen bölgelerde ve depremler hakkında daha ucuz bir alternatif olarak bu yöntemin kullanılması düşünülmektedir.