Ay’da Su Üreten Gizemli Güç: Manyetosferin Kuyruğundaki Elektronlar
LeonardoFernndezLzaro / Gettyimages
Yerküre; manyetosfer olarak adlandırılan, uzaydan gelen yüksek enerjili elektrik yüklerini saptırarak yeryüzüne ulaşmalarını engelleyen bir manyetik kalkanla çevrilidir. Manyetosferin oluşmasını sağlayan ana etken Dünya’nın çekirdeğindeki elektrik yüklerinin hareketleridir. Güneş rüzgârı olarak isimlendirilen, Güneş’ten gelen elektrik yüklü parçacıklar ise manyetosferi şekillendirir ve Dünya’nın karanlıkta kalan kısmına doğru uzanan bir kuyruk (manyetokuyruk) oluşmasını sağlar. Ay, Dünya’nın etrafında dolanırken zaman zaman bu manyetokuyruğun içine girip çıkar.
Hawaii Üniversitesi Jeofizik ve Gezegenbilim Enstitüsünden Shuai Li ve ekibi, Hindistan’ın Chandrayaan-1 isimli uzay aracı tarafından 2008 ve 2009 yılları arasında Ay dolunay evresindeyken toplanan verileri kullanarak manyetokuyruğun Ay’daki su oluşumuna etkilerini inceledi. Araştırmanın sonuçları Nature Astronomy‘de yayımlandı.
Araştırmacılar çalışmalarına Dünya’nın manyetik kuyruğundan geçerken Ay’ın yüzeyinde meydana gelen değişiklikleri inceleyerek başladı. Ay, dolunay evresinde olduğu zamanlarda manyetik kuyruğun içinden geçer. Tam bu sırada uydumuz güneş rüzgârından korunur. Böylece manyetokuyruğun Ay üzerindeki etkileri test edilebilir hâle gelir.
Güneş rüzgârındaki yüksek enerjili protonların Ay’da su oluşumunu tetiklediği geçmişte biliniyordu. Dolayısıyla manyetokuyruğun içinden geçtiği dönemlerde, daha az yüksek enerjili protona maruz kalacağı için, Ay’daki su oluşumunda bir azalma yaşanması bekleniyordu. Ancak analizler, beklenenin aksine, Ay’ın manyetokuyruğun içinden geçtiği dönemlerde su oluşumunda belirgin bir azalma olmadığını gösterdi. Araştırmacıların elde ettiği sonuçlar manyetokuyruktaki yüksek enerjili elektronların güneş rüzgârındaki yüksek enerjili protonlarla aynı etkiye sahip olduğunu gösteriyor.
Ay’daki su oluşumunu anlamak insanlı uzay görevleri sırasında oksijen, içme suyu ve uzay araçlarının itki sistemleri için yakıt üretmek açısından son derece önemli. Dolayısıyla Ay’daki suyu kullanabilmek, Güneş sisteminin daha derinlerine yönelik yapılacak keşiflerde Ay’dan ara bir istasyon olarak yararlanılmasını sağlayabilir.
Sözlük:
Manyetosfer: Bir gezegen etrafında onun manyetik alan etkisiyle şekillenen uzay alanı.