Osmanlı devletinin padişahlarından 3. Selim’in hayatı, 3. Selim dönemi, 3. Selim nasıl öldü, 3. Selim’in yaptığı savaşlar, 3. Selim’in babası ve fethettiği yerler gibi bilgilere aşağıdaki yazımızda ulaşabilirsiniz.
3. Selim Hayatı
Babası: Sultan III. Mustafa
Annesi: Mihrişah Sultan
Doğum Tarihi: 24 Aralık 1761
Padişah Olduğu Tarih: 7 Nisan 1789
Tahttan İndirildiği Tarih: 29 Mayıs 1807
Vefatı: 28 Temmuz 1808
Saltanatı: 1789 – 1807 (18 Sene)
III. Mustafa’nın Mihrişah Sultan’dan Aralık 1761 yılında dünyaya gelen III. Selim, amcasının cephelerdeki duruma üzülerek beyin kanaması geçirmesi ve vefat etmesi üzerine Osmanlı tahtına Recep 1203/Nisan 1789 tarihinde oturdu. İslâmî ilimlere vukufu, şiir, hat ve diğer güzel sanatlardaki mahareti ve kısaca kültürü açısından, denilebilir ki, 1595’de vefat eden III. Murad’dan sonra gelen Padişahlar içinde bir numaradır. III. Selim, aynı zamanda dirayetli, merhametli ve ıslahata taraftar olan bir Padişahtır. Geldiğinde sadrazamlık koltuğunda Koca Yusuf Paşa’nın bulunması ve sonra da uzun müddet Kaptan-ı Deryalık görevinde bulunan Cezayirli Gazi Hasan Paşa ile çalışması, onun için büyük bir fırsat olmuştur. Damat Melek Ahmed Paşa ise, III. Selim ile birlikte nizam-ı cedit mücadelesini veren sadrazamdır.
Saltanat III. Selim’e intikal ettiğinde, cephelerde durum çok kötüydü. Zira Rus ve Avusturya cephelerinde savaş bütün hızıyla devam ediyordu. Boğdan sınırlarındaki Fokşani Meydan Muharebesinde, Kemankeş Mustafa Paşa kumandasındaki Osmanlı orduları, Rus ve Avusturya kuvvetlerinin iki taraflı saldırıları üzerine ağır bir hezimete uğradılar (1203/Ağustos 1789). Bunu Rusların galibiyeti ile sonuçlanan Boza (Buzaov) mağlubiyeti takip etti (Eylül 1789). Ruslar Boğdan’ın başşehri Yaş’ı işgal ederken, Avusturyalılar da Bükreş’i teslim alıyorlardı (Ekim 1789). III. Selim’in askerlere hitaben kaleme aldığı ve İslâm’daki gazâ ruhunu hatırlatan hatt-ı hümayunu da müessir olamadı.
Osmanlı kuvvetleri, Eflak’a bağlı Yerköy’ünde Avusturya kuvvetlerini mağlup etseler de, Tuna’nın güneyine çekilmek durumunda kaldılar. Ruslar, Besarabya ile Dobruca arasındaki Osmanlı savunma merkezlerini, bazı kayıplar ve mağlubiyetlerle birlikte ele geçirmiş oldu (İsmail, Kili, Tulça gibi, 1790). İsveç’le yapılan ittifak Osmanlı Devleti’nin hiç işine yaramadı. Bu sırada 1789 Fransız İhtilalinin olması, Osmanlı Devleti’ni rahatlattı ve Avusturya sulh antlaşması istedi. Ağustos 1791’de imzalanan Ziştovi Muahedesi ile Avusturya-Osmanlı Harbi sona erdi. Böylece tarihteki son Alman-Türk savaşı sona erdiği gibi, Alman kuvvetler, Belgrad başta olmak üzere işgal ettikleri yerleri Osmanlılara iade ettiler. Osmanlı Devleti ile baş başa kalan Rusya da sulha yanaştı ve Ocak 1792 tarihinde imzalanan Yaş Antlaşması ile Özü ve Hocapaşa (Odesa) gibi bazı sahil şehirleri Ruslara bırakılarak, Osmanlı-Rus savaşına da son verildi. dersimiz.com
Cephelerde kaybeden Osmanlı Devleti, sosyal, hukukî, iktisadi ve özellikle de mağlubiyetlerin birinci sebebi sayıldığından askerî ıslahatları düşünmeye başladı. Zira devlet, dış düşmanlara karşı vatanı müdafaa ederken, iç durum hiç de iyi değildi. Anadolu’da derebeyleri, Rumeli’de zorbalar ve cephelerde savaşan yeniçeri grubu, devlet için büyük bir belâ haline gelmişti. Osmanlı ordusunun ve hatta bütün devletin yeniden düzenlenmesi gerekiyordu. Osmanlı Devleti, gerileme devrini tamamlayarak artık yıkılmanın sancılarını çekmeye başlamıştı. Bu yıkılış emarelerinin sebeplerinin Kur’an’a aykırı olarak yaşanan sefahat, halkın vergi yükünün altında ezilmesi, müminlerin kalbinden devlete muhabbetin çıkması ve yardım duyguları yerine kin ve nefret duygularının fışkırmaya başlaması olduğunu, aklı başında olan herkes biliyordu. Osmanlı Devleti, nizam-ı cedit tabir edilen yeni bir düzenlemeye muhtaç idi. Ancak bu nasıl yapılacaktı? Bu konuda tamamen mevcut düzeni değiştirmek isteyenlerin görüşü esas alındı ve 24 Şubat 1793’de Nizam-ı Cedit resmen bir Hatt-ı Hümayun ile ilan edildi.
Nizâm-ı Cedid de fayda vermedi. Osmanlı Devleti devamlı kan kaybediyordu. 400 yıldır dost devlet olarak bilinen Fransa’nın başına geçen General Napolyon Bonaparte, 1797 yılında Venedik Cumhuriyet’ine son vererek Osmanlı Devleti’ne komşu haline gelmişti. Bununla da kalmadı ve harp ilan etmeden Mısır İskenderiye önlerine geldi (Temmuz 1798). Görünürde, Padişaha itaat etmeyen Memluk Beylerini cezalandırmak için gelmişti; ancak buradan Kahire’ye hareket etti. Mısır Beylerbeyi Ebu Bekir Paşa ile yaptığı Ehrâmlar Muharebesini de kazandı. Bunu gören Osmanlı Devleti, Eylül 1798’de Fransa’ya harp ilan etti. İngilizler de tabiî müttefik oldu. Şubat 1799’da Filistin’e doğru ilerleyen ve Gazze ile Yafa’yı teslim alan Bonaparte, Akka’da Cezzâr Ahmed Paşa tarafından durduruldu. “Akka’da durdurulmasaydım, bütün şarkı ele geçirirdim” diyen General, İstanbul’dan bir ordunun Mısır’a doğru geldiğini duyunca Paris’e döndü. Haziran 1801’de Mısır’ın Tahliyesi Mukavelesi imzalandı ve Osmanlı ordusu Mısır’a girdi. Böylece III. Selim’e de Gazi unvanı verildi. Bunu, Nizam-ı Ceditçi Galip Paşa’nın Haziran 1802 tarihinde imzaladığı Paris Muahedesi takip etti.
Bu arada Arabistan’da ortaya çıkan Vehhâbîlik hareketi de Osmanlı Devleti’ni ciddi manada rahatsız ediyordu. Mısır’da Memluk Beyleri nasıl bertaraf edilir diye düşünülürken, Mısır’a gittiğinde (1799) asla Arapça bilmeyen ve Arnavut olan Mehmed Ali Ağa, bu beylikleri bertaraf etmek ve Hicaz’daki problemi çözmek için kullanıldı. Vehhâbileri bertaraf etmek ümidiyle kendisine Temmuz 1807 yılında Mısır Beylerbeyliği verildi.
Bu arada, Fransız ihtilâlinin milliyetçiliği tahrik etmesi sebebiyle 1806 yılında Sırplar ihtilâl çıkardılar. Bunda yeniçerilerin Hıristiyan tebaaya kötü muamelesinin de etkisi vardı. Zaten Rumeli’de hâkim olan da devlet değil, a’yân denilen zorbalar idi. Vidin’de Pazvandoğlu Osman Ağa, Ruscuk’da Tirsiniklioğlu İsmail Ağa ve benzeri zorbalar büyük güç kazanmışlardı. Bunların üzerine gönderilen ve kısa zamanda haklarından da gelen Kadı Abdurrahman Paşa geri çekilince, hem halk rahatsız oldu ve hem de Sırp İhtilâli azıttı. Avusturya bu ihtilâli kışkırtıyordu. Ancak lider Kara Yorgi, 1804’de Ruslara yanaştı. Aralık 1806’da Belgrad’ı ele geçirdi ve Rusya da, Kaynarca’daki hakkını kullanarak Osmanlı Devleti’ne harp ilan etti. Bender, Hotin, Akkerman ve Kili işgal edildi. Resmen Osmanlı-Rus Savaşı başladı. Silistre valisi Alemdar Mustafa Paşa, Rusları iki defa yenince, İngiltere Rusların yanında savaşa girdi. Şubat 1807’de İngiliz donanması İstanbul önlerine kadar geldiyse de, hemen geri döndü ve bu sefer Mısır’a yönelerek İskenderiye’yi işgal etti (Mart 1807). Mehmed Ali Paşa İngilizleri durdurdu. Diğer taraftan Rus cephesine gönderilmek istenen Nizam-ı Cedit askerlerini kapıkulu ocağı neferleri kabul etmiyordu. Düşman vatanı işgal ederken, ordu birbirine girmişti. Ordu, devletin başına belâ olmuştu.
Önceleri Nizam-ı Cedit’e taraftar olan ve en azından ses çıkarmayan âlimler, Nizam-ı Cedit ricâlinin suiistimallerini ve ahlaksızlıklarını görünce, aleyhe geçmeye başladılar. Kasım 1806’da Şeyhülislâm olan İshak-zâde Mehmed Ataullah Efendi, âlimleri Nizam-ı Cedit grubuna ve hatta Padişah’a karşı tahrik etti. İş çığırından çıktı ve Padişah, İslam’a aykırı bazı fiilleri yapmakla (mesela ney üflemesi ve tambur çalması, kız kardeşlerinin ve hanımlarının Avrupai bir hayat yaşamaya başlamaları gibi) suçlandı. 25 Mayıs 1807’de Kastamonulu Kabakçı Mustafa denilen bir neferi kendilerine reis tayin eden yeniçeri yamakları, 19 yıl sürecek olan bir iç isyanı başlattılar. III. Selim hâlim ve selim birisi olduğu için, kan dökmeye değil taviz vermeye taraftardı. Bu sebeple 28 Mayıs 1807’de Nizam-ı Cedit’i ilga etti ve bir gün sonra da kendisi tahttan indirildi. Yerine Padişahın amca-zâdesi olan IV. Mustafa tahta çıkarıldı.
KADIN EFENDİLERİ: 1- Nef’-i Zâr Baş Kadın Efendi. 2- Hüsn-i Mâh Baş Kadın Efendi. 3- Zîb-i Fer’ İkinci Kadın Efendi. 4- Âfitâb Üçüncü Kadın Efendi. 5- Re’fet Dördüncü Kadın Efendi. 6- Nûr-i Şems Kadın Efendi. 7- Gonca-nigâr Kadın Efendi. 8- Dem-hoş Kadın Efendi. 9- Tab’-ı Safâ Üçüncü Kadın Efendi. 10- Ayn-ı Safâ Kadın Efendi. 11- Mahbûbe Kadın Efendi. İKBALLERİ: 12- Meryem Hanımefendi. 13- Mihribân Hanımefendi. 14- Fatma Fer’-i cihân Hanım Efendi. Çocukları olmadı .
Kaynak: Osmanlı Araştırmalar Vakfı
Döneminin Önemli Olayları:
06.04.1789 Sultan I. Abdülhamid’in ölümü.
Sultan III. Selim’in Padişah olması.
07.06.1789 Koca Yusuf Paşa’nın azli, Hasan Paşa’nın sadareti.
11.07.1789 Osmanlı-İsveç ittifakı.
01.08.1789 Fokşan bozgunu ve Arnavutların ihaneti.
23.09.1789 İsmail zaferi.
08.10.1789 Belgrad’ın Avusturya’nın eline geçmesi.
09.12.1789 Hasan Paşa’nın azli, Cezayir’li Hasan Paşa’nın sadareti.
30.01.1790 Osmanlı Prusya ittifakı.
29.03.1790 Veziriâzamın ölümü, Şerif Hasan Paşa’nın sadareti.
08.06.1790 Yerköy zaferi.
30.10.1790 Kili ve daha sonra İsmail Kalesi’nin düşman eline geçmesi.
14.02.1791 Hasan Paşa”nın idamı.
Bosna Valisi Yusuf Paşa’nın sadareti.
10.07.1791 Maçin’in düşman eline geçmesi.
04.08.1791 Ziştovi barışı.
09.01.1792 Yaş andlaşması.
04.05.1792 Yusuf Paşa’nın azli, Damad Melek Mehmed Paşa’nın sadareti.
24.02.1793 “Nizam-ı Cedid”in (Yeni Asker) kurulması.
19.10.1794 Mehmed Paşa’nın azli, İzzet Mehmed Paşa’nın sadareti.
26.11.1797 Pazvandoğlu İsyanı’nın bastırılması kararı.
19.06.1798 Tulon Limanı’ndaki Fransız Donanması’nın Akdeniz’e açılması.
27.06.1798 İngiliz Donanması’nın İskenderiye önüne gelmesi.
02.07.1798 Mısır seferinde Napolyon’un İskenderiye’yi işgali.
28.07.1798 İngiltere-Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu arasında Fransa’ya karşı ittifak yapılması.
01.08.1798 Ebukir Deniz Muharebesi, İngiliz zaferi.
30.08.1798 İzzet Mehmed Paşa’nın azli, Ziyaüddin Paşa’nın sadareti.
02.09.1798 Fransa’ya harp ilânı.
10.02.1799 Napolyon’un Suriye üzerine seferi.
21.05.1799 Akka zaferi, Napolyon’un geri çekilmesi.
25.07.1799 Abukir bozgunu.
22.08.1799 Napolyon’un Mısır’dan Fransa’ya kaçması.
21.03.1801 “Cezair-i Seba Cumhuriyeti”nin kurularak Osmanlı himayesine geçmesi.
Osmanlı-Rus Donanması’nın Mısır önlerine gelmesi.
27.06.1801 Mısır’ın Fransızlar tarafından tahliyesi.
Fransız Donanması’nın bir kısmının Mora Adası’nda yerleşmesi.
Osmanlı – Fransa barışı.
30.04.1803 Yusuf Paşa’nın azli, Hafız İsmail Paşa’nın sadareti.
20.04.1805 Mora Yarımadası’nda isyanlar.
Mehmed Ali Paşa’nın Mısır Valiliği.
08.07.1805 Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Mora isyanını bastırmak üzere görevlendirilmesi.
24.09.1805 Osmanlı-Rus Andlaşması’nın uzatılması.
14.10.1805 İsmail Paşa’nın azli, İbrahim Hilmi Paşa’nın sadareti.
13.12.1805 Sırp İsyanı ve Belgrad’ın isyana katılması.
22.12.1805 Rusya’ya Harp ilânı.
20.02.1807 İngiliz Donanması’nın İstanbul önlerine gelişi.
20.03.1807 İskenderiye’nin İngilizlere teslim oluşu.
12.04.1807 Ordu’nun Rus seferine hareketi.
25.05.1807 Kabakçı Mustafa olayı.
Asilerin sarayı ele geçirmeye çalışmaları.
İsyanın büyümesi, asilerin Padişah Taht’tan inmedikçe isyana son vermeyecekleri uyarıları ve neticede III. Selim’i Taht’tan indirmeyi başarmaları.
28.07.1808 IV. Mustafa”nın Padişah olması.