franz12 / iStock
ATM: Kim, Ne Zaman İcat Etti?
Bundan 55-60 yıl önce bir pazar ya da tatil günü acil nakit paraya ihtiyaç duyduğunuzu hayal edin. Bankalar kapalı, ne yapardınız? “ATM’den para çekerdim.” mi dediniz? O zaman size kötü bir haberimiz var. ATM henüz icat edilmedi. Mecburen bankaların bir sonraki mesai gününü beklemeniz gerekiyor. Hem de uzun kuyrukları göze alarak!.. Peki nerede olursak olalım 7/24 nakit para çekme imkânı sağlayan ATM’leri kim, ne zaman icat etti? Gelin şimdi hesabımızdaki paraya kolayca ulaşmamızı sağlayan bu minik banka şubelerinin icat hikâyesine birlikte bakalım.
ATM Nedir?
ATM ya da bir diğer adıyla bankamatik; dünyanın neresinde olursanız olun para çekme, para yatırma, hesap bakiyesini sorgulama, para transferi gibi birçok bankacılık işlemlerinin hızlı ve kolay bir şekilde yapılabildiği elektronik bir cihazdır. ATM’ler, genellikle banka şubelerinin dışında ve halka açık yerlerde bulunur. Banka kartlarıyla kullanılan ATM’ler 7 gün 24 saat hizmet verir.
DuKaFotoBgd / iStock
ATM’nin Açılımı Nedir?
ATM, İngilizce automated teller machine yani “otomatik para çekme makinesi” ifadesinin baş harfleri kullanılarak oluşturulmuş bir kısaltmadır.
ATM’nin İcadı
Para çekmek için hem bankaların çalışma saatlerine uymak zorunda olmanın hem de bankalarda uzayıp giden kuyrukta beklemenin can sıkıcı olduğunu düşünen pek çok kişi olmuştur şüphesiz. Bu soruna çözüm bulmak amacıyla bir ATM icat etme fikrinin ilk kez 1930’ların sonunda Luther Smijian ile filizlendiğini görüyoruz. Smijian basit bir otomatik para çekme makinesi geliştirse de yeterli ilgi görmediği için kısa bir deneme süresinden sonra kullanımdan kaldırıldı. Yaygın şekilde kullanılacak bir ATM’nin icadı için 1960’lı yılları beklemek gerekecekti.
Bankacılık işlemlerini kolaylaştırmaya çalışanlardan biri olan İngiliz mühendis John Shepherd-Barron, eğer insanlar otomatik makinelerden çikolata alabiliyorsa neden benzer bir makineden para çekemesinler diye düşündü ve bu fikrini 1967 yılında hayata geçirerek bir ATM tasarladı. Barron’un ATM’si, İngiltere’nin Enfield kasabasındaki bir Barclays şubesinde kullanımına sunuldu. ATM’den yalnızca para çekilebiliyordu. Para çekmek için bugün kullanımda olan plastik banka kartları yerine karbon-14 ile işaretlenmiş özel çekler kullanılıyordu. Başlangıçta müşterilere 6 haneli şifrelerin tanımlanması düşünülürken hatırlanması zor olacağından 4 haneli şifrelerde karar kılındı.
Trinity Mirror / Mirrorpix / Alamy Stock Photo
İngiliz komedyen Reg Varney, Barclays tarafından kullanıma sunulan ilk ATM’yi kullanırken…
Çoğu kaynağa göre ATM’nin mucidi olarak John Shepherd-Barron’ın ismi geçse de bazı kaynaklar James Goodfellow’un Barron’dan bir yıl önce dünyanın ilk ATM’sini icat ettiğini söylüyor. Goodfellow’un icat ettiği ATM’de para çekmek için özel çekler değil, modern ATM’lerde olduğu gibi plastik kart kullanılıyordu. Goodfellow ATM’sini bir yıl önce tasarlamış olsa da Barron’un ATM’sinden daha sonra kullanıma sunulduğu için belki de bugün kullandığımız sistemin patentini alan Goodfellow değil, Barron “ATM’yi icat eden kişi” olarak tanınıyor. Patent demişken Barron’un icadının patentini almadığını belirtelim. Barron konuyla ilgili yaptığı bir röportajda patent almadığını çünkü dolandırıcıların sistemin nasıl çalıştığını bilmesini istemediğini söyledi.
Türkiye’deki ilk ATM ise Türkiye İş Bankası tarafından 25 Aralık 1987 tarihinde Ankara’da hizmete sunuldu.
Türkiye’de kullanıma sunulan ilk ATM
İlk ATM’ler ile Günümüzdeki ATM’ler Arasındaki Bazı Farklar
İlk ATM’ler ile genellikle sadece para çekme işlemi yapılabilirken modern ATM’ler para yatırma, fatura ödeme, bakiye sorgulama, kredi kartı borcu ödeme, cep telefonuna kontör yükleme, sınav ücreti ödeme gibi farklı işlemleri gerçekleştirebiliyor.
İlk ATM’ler genellikle sadece kendi bankalarının müşterilerine hizmet veriyordu. Günümüzdeki ATM’ler ise farklı bir bankanın müşterisi olsanız da bankacılık işlemlerinizi gerçekleştirmenize imkân veriyor.
CTK / Alamy Stock Photo
1989’da Çekya’nın başkenti Prag’da kullanılan eski bir ATM
Modern ATM’ler QR kod gibi temassız işlem yapmayı mümkün kılan teknolojilere sahiptir.
Güvenlik önlemlerini artırmak amacıyla günümüzdeki ATM’lere kamera sistemleri, gelişmiş şifreleme yöntemleri ve biyometrik tanıma sistemleri gibi özellikler eklenmiştir.
Modern ATM’ler, engelli kullanıcılar için daha erişilebilir özelliktedir. Sesli yönlendirme ve Braille alfabesi gibi özelliklere sahiptirler.
Douglas Sacha / Getty Images
Sesli yönlendirme ve Braille alfabesine sahip bir ATM
İlk ATM’ler basit bir kullanıcı arayüzüne sahipken modern ATM’lerde renkli ve dokunmatik ekranlar, interaktif menüler, farklı dil tercihleri ve kullanıcı dostu arayüzler bulunuyor.
Kaynaklar:
- Ellyard, D., Kim Neyi Ne Zaman İcat Etti, Çev.: U. Mutlu, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, 2017.
- https://www.thoughtco.com/automatic-teller-machines-atm-1991236
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1452613
- https://www.historyhit.com/james-goodfellow-the-scot-who-invented-the-pin-and-atm/
- https://www.history.com/topics/inventions/automated-teller-machines
- https://www.bbc.com/news/uk-scotland-40416025
- https://atmdepot.com/the-origins-of-the-atm/