Bakterilerin de Biyolojik Saati Var
Hayvanlar ve bitkiler, gece-gündüz döngülerinde meydana gelen değişimleri algılayan biyolojik bir saate sahiptir. Bu sirkadiyen ritim sayesinde canlılar metabolizmalarını düzenler ve uyku düzenleri kontrol edilir. Ancak insanlar ve bitkiler dışında, fotosentez yapmayan bakterilerin de biyolojik saatleri olduğu son zamanlarda yapılan araştırmalarla ortaya çıktı.
Sirkadiyen ritmin oluşması uzun bir süreçtir ve çevresel koşullardaki değişikliklere göre değişebilir. Örneğin farklı saat dilimleri arasında seyahat eden insanların uyku düzenleri bozulabilir. Ancak vücut kısa sürede yeni koşullara uyum sağlayarak yeni bir sirkadiyen ritim oluşturur.
Daha önce yapılan çalışmalar, fotosentez yapan bakterilerin de biyolojik saate sahip olduğunu göstermişti. Ancak fotosentez yapmayan bakterilerin bu özelliği konusunda bir bilgi yoktu. Uluslararası bir araştırma ekibi, yakın zamanda yayımladıkları bir makalede toprakta yaşayan Bacillus subtilis türü bakterilerin de biyolojik saatlerinin olduğuna dair bulgulara ulaştı.
Mavi Işık Bakterilerin Saatini Ayarlıyor
Araştırmacılar, bakterilerin gen aktivitelerindeki değişimleri tespit etmek için ışık yayan enzimleri kullandılar. Yapılan deneylerde, bakteriler 12 saatlik gece-gündüz döngülerine maruz bırakıldığında, mavi ışık reseptörlerini kodlayan ytvA geninin etkinliğinin ortamdaki ışık miktarına bağlı olarak değiştiği görüldü. Ayrıca sirkadiyen ritmin oluşması da birkaç gün sürüyordu ve gece-gündüz döngülerinde kaymalar olduğunda bakteriler yeni düzene uyum sağlayabiliyordu.
Bakterilerin de biyolojik saate sahip olması, çeşitli soruların akıllara gelmesine neden oluyor. Örneğin, hangi saatlerde bakterilere maruz kalmamız bakteriyel hastalıklara yakalanma riskimizi etkileyebilir mi? Endüstriyel süreçlerde kullanılan bakterilerin verimini, günün hangi saatinde gerçekleştirildiği belirler mi? Bakteriyel hastalıklara karşı kullanılan ilaçların etkinliği, alındığı saatlere bağlı olabilir mi? Bu ve benzeri soruların yanıtlarını bulmak için gelecekte daha fazla araştırma yapılması gerekecek.
Sonuç: Bakterilerin de Saati Var
Sonuç olarak, hayvanlar ve bitkiler dışında, fotosentez yapmayan bakterilerin de biyolojik saatleri olduğu bilimsel olarak kanıtlandı. Yapılan araştırmalar, bakterilerin genetik aktivitelerindeki değişimlerin gece-gündüz döngülerine bağlı olarak gerçekleştiğini ve sirkadiyen ritmin oluşmasının birkaç gün sürebildiğini gösterdi. Bu bulgular, bakteriyel hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde, endüstriyel süreçlerde ve diğer pek çok alanda önemli olabilir.