Okyanusların Temizlikçisi: Deniz Çayırları
Çevremizi kirleten en büyük tehditlerden biri olan plastik atıklar, özellikle denizlerimizin ve okyanuslarımızın yaşamına büyük zararlar veriyor. Yapılan araştırmalara göre, okyanuslardaki kirliliğin %80’inden fazlası plastiklerden kaynaklanıyor. Bu plastiklerin içine takılan veya yutan canlılar ise ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşıyor ve hatta hayatını kaybedebiliyor. Her gün yaklaşık olarak 8 milyon ton plastiğin okyanuslara taşınması ise okyanusların ve denizlerin temizlenmesini oldukça zorlaştırıyor.
Akdeniz’in Plastik Avcıları: Endemik Deniz Çayırları
Barselona Üniversitesinden bir grup araştırmacının yaptığı çalışmaya göre, Akdeniz’e endemik olan bir deniz çayırı türü olan Posidonia oceanica, denizlerdeki plastik atıkları kıyıya çekerek temizliyor. Deniz çayırları, yapraklarını koruyan lignoselüloz yapıları sayesinde plastikleri yakalayabiliyor. Bu yapılar, bitkilerin dayanıklılığını sağlamak için kullanılan lifli yapılar olup, zamanla aşınma sonucu parçalanarak toplar hâline geliyor. Bu toplar, “deniz topu” veya “Neptün topu” olarak adlandırılıyor.
Akdeniz’in 40 metre derinliklerinde bulunan deniz çayırlarının uzun ve şerit şeklindeki yapraklarının yanı sıra, yapraklarını ve gövdesini koruyan lif benzeri kılıfları da var. Sonbaharda yapraklarını döken deniz çayırlarının kılıfları, köklerine bağlı olarak kalıyor. Fiziksel aşınma sonucu parçalanan bu lifli yapılar, zaman içinde birleşerek toplar oluşturuyor.
Daha Temiz Denizler İçin Deniz Çayırları
Yapılan çalışmalara göre, deniz çayırlarının lifleri, 5 milimetre veya daha küçük boyuttaki plastik parçalarını bile içlerine hapsederek, bu atıkların dalgalar aracılığıyla kıyıya taşınmasını engelliyor. Araştırmaya göre, incelenen 198 Neptün topunun %17’sinde plastik atık tespit edildi ve her 1 kilogram Neptün topunda yaklaşık 1.500 parça plastik atık bulundu. Plastik atıkların içinde en çok plastik lifler, parçalar, filmler ve köpükler olduğu görüldü. Ayrıca, elde edilen plastiklerin yapısında en sık kullanılan polimer olan polietilen tereftalat (PET) bileşiklerine de rastlandı.
Polietilen tereftalat (PET) bileşikleri, PET şişelerin üretiminde kullanılıyor.
Dünya Genelindeki Deniz Çayırları
Akdeniz’in yanı sıra, Avustralya kıyılarında da deniz çayırlarının farklı türleri bulunuyor. Ancak henüz yapılan araştırmalar sonucu, Avustralya’daki deniz çayırlarının da plastik atıkların temizlenmesine katkı sağlayıp sağlamadığı bilinmiyor.
Bu Bilgiler Bize Ne Anlatıyor?
Sonuç olarak, Akdeniz’in endemik deniz çayırları, içinde bulunduğumuz çevrenin temizlenmesinde büyük bir rol oynuyor. Plastik atıkların dışında, birçok zararlı maddeyi de içlerine hapsederek, denizlerimizi ve okyanuslarımızı daha temiz bir hale getiriyorlar. Bu nedenle, deniz çayırlarının korunması ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılması büyük önem taşıyor.
Sözlük:
Polimer: Polimerler, tekrar eden birimlerden oluşan uzun zincir biçimli moleküllerdir.
Kaynak:
- Sanchez-Vidal, A. ve ark., “Seagrasses provide a novel ecosystem service by trapping marine plastics”,Scientific Reports, Sayı11, https://doi.org/10.1038/s41598-020-79370-3, 2021.